rozmiar czcionki: A | A | A

Zwolnienia z VAT dla organizacji

30.07.2009 10:08 10:08

Poza zwolnieniem z obowiązku płacenia VAT przy osiąganiu dochodów poniżej 50 000 zł, organizacje mogą też być zwolnione z tego obowiązku w określonych sytuacjach przewidzianych w przepisach.

Zwracamy jednak uwagę na różne interpretacje przypadków, w jakich mogą znaleźć się organizacje. Czasem dla rozwiania wątpliwości warto zwrócić się o interpretację sytuacji swojej organizacji do Urzędu Statystycznego w Łodzi.
Tym razem więcej o samych zwolnieniach możliwych dla ngo.
I. KIEDY ORGANIZACJA ŚWIADCZY USŁUGI – ZWOLNIENIA Z VAT DZIAŁAŃ STATUTOWYCH
Zwolnienia z VAT działań statutowych, gdzie indziej nie sklasyfikowanych
Podstawowe zwolnienie, z którego korzystają organizacje, jest wymienione w art. 43 pkt 1 ustawy o VAT. Artykuł ten mówi, że zwalnia się od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy, a w załączniku tym w pkt 10 czytamy, że zwolnione są z VAT: „91 – Usługi świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej nie sklasyfikowane (wyłącznie statutowe)”.
Ważne PKWiU nr 91
Nr 91 – to numer tzw. grupowania w PKWiU (Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług). Usługi znajdujące się w tej grupie nie podlegają opodatkowaniu VAT (korzystają ze zwolnienia). W tej grupie usług mogą się znaleźć usługi realizowane przez organizacje tylko i wyłącznie w zakresie ich działalności statutowej, czyli zapisane w celach statutowych danej organizacji i przez nią prowadzone. Na przykład cel w statucie danego stowarzyszenia zapisany jest jako „upowszechnianie zachowań proekologicznych w społeczeństwie”, a prowadzona odpłatna działalność statutowa polega na zorganizowaniu warsztatów, z częściową odpłatnością uczestników, dotyczących ekooszczędności w gospodarstwie domowym. Prowadzenie takich warsztatów nie spowoduje, że stowarzyszenie zapłaci VAT, bo można je zaklasyfikować do PKWiU – grupa 91, ale już sprzedaż publikacji – książek o tematyce ekologicznej w ramach działalności odpłatnej statutowej będzie podlegać opodatkowaniu VAT, jako że widnieje w PKWiU w grupie 22.
Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na zapisy w statucie organizacji, gdyż zwolnieniu z podatku VAT podlegają wyłącznie usługi świadczone przez organizację w ramach realizacji celów zapisanych w jej statucie. Precyzyjna zgodność prowadzonych działań z zapisami w statucie może się okazać kluczowym argumentem w ewentualnych dyskusjach z urzędem skarbowym.
Aby organizacja pozarządowa mogła skorzystać ze zwolnienia opodatkowania swoich usług w ramach działalności odpłatnej (gospodarczej), musi łącznie spełnić następujące warunki - usługi te:
- mają klasyfikację PKWiU 91 i nie są gdzie indziej sklasyfikowane (nie pojawiają się w innej grupie PKWiU);
- są wyłącznie statutowe;
- są wykonywane przez organizację członkowską.
Bez wątpienia stowarzyszenia są organizacją członkowską. Ale czy fundacje również mogą korzystać z tego zwolnienia? Prawnicy twierdzą, że fundacje mogą korzystać z tego zwolnienia, powołując się na zgodność przepisów ustawy z regulacją zawartą w art. 13 (A) (1) (I) VI Dyrektywy europejskiej obejmującej zwolnieniem czynności wykonywane w interesie publicznym. W interpretacjach (orzeczeniach) urzędów skarbowych dotyczących tej wątpliwości można spotkać się ze stwierdzeniem, że to sama organizacja ponosi odpowiedzialność za odpowiednie zaklasyfikowanie swoich usług w PKWiU (US-26-PP-443/88/04).
Jak zaklasyfikować
Organizacje zwykle same dokonują klasyfikacji świadczonych usług do odpowiedniej grupy PKWiU. W celu potwierdzenia swojego stanowiska, można zwrócić się do Ośrodka Interpretacji Standardów Klasyfikacyjnych Urzędu Statystycznego w Łodzi (93-176 Łódź, ul. Suwalska 29), by upewnić się co do prawidłowej interpretacji, że działania statutowe naszej organizacji, w tym odpłatne działania statutowe, można zaklasyfikować do grupowania 91 PKWiU. Opinia tego Ośrodka może być istotnym argumentem w ewentualnej dyskusji z urzędem skarbowym, nie jest jednak podstawą prawną. Całkowitą pewność uzyskamy dopiero po wystąpieniu do swojego urzędu skarbowego i otrzymaniu od niego potwierdzenia naszej interpretacji.
Warto dodać, że obecna numeracja PKWiU będzie obowiązywała do końca 2009 r., prawdopodobnie będzie zmieniona od 2010 r.
Przykłady zwolnień z VAT dotyczące organizacji
Oto inne przykłady zwolnienia z podatku VAT, mogące dotyczyć działań organizacji, wymienione w ustawie czy w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dn. 28 listopada 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o VAT:
Usługi świadczone przez obozowiska dla dzieci w zakresie, w jakim są one wykonywane w ramach odpłatnej i nieodpłatnej działalności pożytku publicznego przez organizacje posiadające status organizacji pożytku publicznego (OPP) – zał. 4 do ustawy o VAT (opisywane jako PKWiU 55.23.11). Z tego zwolnienia mogą korzystać OPP zajmujące się organizowaniem wypoczynku wakacyjnego dzieci, np. ZHP czy Caritas. Oczywiście, jak zaznaczono wcześniej, działania zwolnione z podatku VAT dotyczą wyłącznie działań statutowych, czyli wynikających z zapisów statutowych organizacji.
Dostawa towarów dokonywana przez organizacje pożytku publicznego, jeżeli towary te zostały nabyte przez te organizacje jako darowizny rzeczowe pochodzące ze zbiórek publicznych lub za pieniądze pozyskane ze zbiórek. Czyli, jeśli OPP np. zebrała zabawki, które następnie przekaże dzieciom z domu dziecka, to darowizna ta ze strony organizacji nie jest obarczona podatkiem VAT należnym, jako że zabawki te pochodzą ze zbiórki publicznej. Jeżeli wartość rynkowa tych towarów uwzględniająca podatek przekracza 2 000 zł, organizacja musi posiadać dokumentację pozwalającą na identyfikację darczyńcy i potwierdzającą dokonanie darowizny. Zwolnienie to nie dotyczy pozostałej działalności, niezaliczonej do działalności pożytku publicznego.
Organizacje świadczące nieodpłatne usługi, które uprzednio zostały sfinansowane ze środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej mogą korzystać z możliwości odliczenia VAT od towarów i usług zakupionych ze środków pomocowych.
 
II. KIEDY ORGANIZACJA DOSTAJE DOTACJĘ LUB DAROWIZNĘ
Dotacja przeznaczona na cele statutowe jest zwolniona z VAT
Organizacje dostają dofinansowanie od różnych instytucji – publicznych i prywatnych – na prowadzenie swoich działań statutowych. Większość z nich nie podlega opodatkowaniu VAT, jeśli jest przekazana na realizację celów statutowych, a więc nie jest bezpośrednio związana ze świadczeniem konkretnych usług, również „bezpłatnie”. Z punktu widzenia ustawy o VAT, „bezpłatność” w tym zakresie może oznaczać „obniżenie ceny usługi do 0 zł”, dlatego warto zastanowić się, czy działalność stowarzyszenia/fundacji korzystająca z dofinansowania, nie stanowi przypadku podlegającego opodatkowaniu.
Przykład: Nasze Stowarzyszenie organizuje niedługo nowy spektakl. Spektakl jest elementem naszych działań teatralnych w gminie. Mamy na pokrycie części jego kosztów małe dofinansowanie z dotacji z urzędu miasta z przeznaczeniem na projekt działań teatralnych, ale na pokrycie reszty jego kosztów musimy sprzedawać bilety. Czy dotacja nie powinna być również opodatkowana VAT?
Dofinansowanie z urzędu miasta jest przeznaczone na realizację działań statutowych organizacji, która w ramach odpłatnej działalności statutowej zdobywa potrzebne środki do realizacji swoich celów. Nie ma bezpośredniego wpływu dotacji na obniżenie ceny biletów wstępu na spektakl, tak więc dotacja ta nie podlega opodatkowaniu VAT.
Problem opodatkowania podatkiem VAT dotacji pojawia się w sytuacji, gdy dotacja bezpośrednio wpływa na obniżenie ceny usługi świadczonej przez organizację
Przykład: Organizacja lokalna zorganizowała dowóz dzieci do trzech szkół w gminie. Cena jednego przejazdu została skalkulowana na poziomie 2 zł netto + 7% VAT, czyli 14 groszy. Gmina postanowiła dofinansować przejazdy dzieci i co miesiąc przekazuje organizacji dotację na pokrycie odbytych przejazdów. Dzięki temu cena biletu dla jednego dziecka zmniejszyła się o połowę i wyniosła w sprzedaży 1 zł netto + 7% VAT (7 groszy) czyli 1,07 zł. Organizacja, która sprzedaje bilety, musi odprowadzić podatek VAT należny w wysokości 7 groszy od każdego sprzedanego biletu oraz podatek VAT od otrzymanego dofinansowania również w wysokości 7 groszy (za jeden przejazd), łącznie 14 groszy, gdyż dofinansowanie to miało bezpośredni wpływ na obniżenie ceny sprzedaży biletu.
Takie dofinansowanie podlega opodatkowaniu VAT (zgodnie ze stawkami odpowiednimi dla danych towarów czy usług), jeśli jest bezpośrednio związane z dostawą towarów lub świadczeniem usług.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na moment powstania obowiązku opodatkowania. W przypadku sprzedaży biletów jest to miesiąc, w którym została dokonana sprzedaż (obowiązek zapłaty podatku jest w miesiącu kolejnym). W przypadku otrzymania dotacji, jest to moment otrzymania środków finansowych na konto organizacji. Czyli jeśli organizacja bilety sprzedała w czerwcu, ale środki dofinansowania otrzymała na swoje konto bankowe w lipcu, to zgodnie z zasadą obowiązek opodatkowania dotacji powstaje w lipcu, a więc do 25 sierpnia organizacja musi zapłacić podatek VAT do urzędu skarbowego.
Organizacje i darowizny rzeczowe – nowe zwolnienia z podatku VAT dla darczyńców
Przekazywanie darowizn rzeczowych jest często wygodną formą pomocy przedsiębiorców dla organizacji. Stąd z zadowoleniem przyjęto zmiany (od stycznia 2009 r.) dotyczące przekazywania żywności przez producentów. Zgodnie z tą nowelizacją zwalnia się z opodatkowania VAT przekazanie żywności przez producenta na rzecz organizacji pożytku publicznego z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Zmiana ta może ośmielić do działań charytatywnych właścicieli zakładów produkcyjnych (np. piekarzy), którzy dotychczas chcąc pomóc placówce prowadzącej dożywianie, musieli „dokładać” do swojej pomocy rzeczowej zapłatę podatku VAT. Od 2009 r. taka pomoc rzeczowa jest zwolniona z podatku VAT, przy czym obowiązkiem darczyńcy jest prowadzenie szczegółowej dokumentacji potwierdzającej spełnienie warunków tej darowizny.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na różne interpretacje definicji „producenta”, który niewątpliwie jest wytwórcą ofiarowanej darowizny żywności. Ale pojawiają się głosy, że może wystarczy, że jest producentem żywności, niekoniecznie tej, którą przekazuje i też może skorzystać z tego zwolnienia? W tym przypadku na szczęście interpretacje idą w kierunku rozszerzenia, a nie zawężenia pierwotnego rozumienia.
Darowizny towarów używanych
Potencjalni darczyńcy mogą także korzystać ze zwolnienia VAT przy przekazywaniu darowizn towarów używanych, „pod warunkiem, że w stosunku do tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego”.Za towar używany uznaje się taki, który był użytkowany co najmniej sześć miesięcy. Jeśli więc przedsiębiorca chce np. wymienić sprzęt komputerowy w swoim biurze i zamierza przekazać używany przez rok sprzęt zaprzyjaźnionej świetlicy dla dzieci, i wcześniej miał prawa do odliczenia podatku VAT od zakupu tych komputerów, to może skorzystać ze zwolnienia swojej darowizny z podatku VAT. W innym przypadku, gdy skorzystał z odliczenia podatku VAT od zakupu tych komputerów, jego darowizna będzie obciążona podatkiem VAT w wysokości 22% (liczona od ceny netto zakupu sprzętu).
Darowizny towarów nowych
Jeśli przedsiębiorca chce przekazać darowiznę w postaci towaru nowego, musi od wartości tej darowizny odprowadzić podatek VAT od kwoty zakupu tego towaru.
Przykład: Załóżmy, że przedsiębiorca handlowiec kupił 100 koców w cenie netto 10 zł sztuka (+ 22% VAT, czyli 12,20 zł brutto). Zapłacił za te koce 1 000 zł netto + 22% VAT (naliczony), czyli 1 000 zł + 220 zł. Następnie będzie sprzedawał te koce w cenie powiększonej o swoje 10% marży, czyli 11 zł netto + VAT (należny), czyli 11 zł + 2,42 zł = 13,42 zł.
Ów człowiek sprzedał 70 koców, a pozostałych 30 postanowił przekazać organizacji prowadzącej noclegownię. Sprzedaż i darowizna stanowią obrót, podlegają więc opodatkowaniu podatkiem VAT. Wartość sprzedaży wyniosła 70 x 11 zł (netto) + 22% VAT, czyli 770 zł (netto) + 169,40 zł (VAT).
Wartość darowizny w naturze jest ustalana według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia towaru, czyli w naszym przykładzie wyniosła 30 x 10 zł netto (cena zakupu koców) + VAT, czyli 300 zł (netto) + 66 zł (VAT) = 366 zł.
VAT od sprzedaży (169,40 zł), a także VAT od darowizny (66 zł), to wartości VAT należnego. Od wartości tej przedsiębiorca będzie mógł odjąć VAT naliczony (od zakupu), czyli 220 zł. Do urzędu skarbowego faktycznie odprowadzi więc różnicę, czyli 169,40 zł + 66 zł – 220 zł = 15,40 zł.

III. KIEDY ORGANIZACJA ZBIERA SKŁADKI CZŁONKOWSKIE LUB „CEGIEŁKI”
Kiedy urząd skarbowy może obłożyć składki członkowskie podatkiem VAT?
Składka członkowska z zasady jest dobrowolną składką na realizację celów statutowych, ustalaną przez walne zgromadzenie członków stowarzyszenia. Składka członkowska wynika z faktu przystąpienia do stowarzyszenia i jest związana jedynie z pozostawaniem jego członkiem. Nie jest składką członkowską opłata za korzystanie z konkretnej czynności lub rzeczy.
Ale zdarza się też czasem, że w rzeczywistości stanowi ona rodzaj „opłaty” za świadczone przez organizację usługi.
Przykład: Stowarzyszenie prowadzi osiedlowy parking strzeżony. Członkowie stowarzyszenia wpłacają składki członkowskie, z których częściowo są pokrywane koszty obsługi parkingu. Członkowie korzystają z parkingu już „bezpłatnie”. Do celów statutowych stowarzyszenia należy m.in. zapewnienie członkom stowarzyszenia prawa do przechowywania na określonym parkingu pojazdów osobowych stanowiących własność członków.
Co miesiąc stowarzyszenie zbiera składki członkowskie w wysokości 50 zł, z czego średnio 40 zł stanowi pokrycie kosztów obsługi parkingu. Czy więc nadal są to składki członkowskie, czy już opłaty za miejsce parkingowe? Ogólnie rzecz biorąc, urzędnicy skarbowi stwierdzają, że składki członkowskie podlegają opodatkowaniu VAT w części, w której stanowią faktycznie zapłatę za usługę: członkowie wpłacają składkę i „coś” w zamian otrzymują (tu jest to jakaś usługa). W konsekwencji należałoby więc wyróżnić tę część składek, które są przeznaczone na cele statutowe (10 zł w naszym przykładzie), i te nie podlegają opodatkowaniu VAT, oraz część składek, które faktycznie stanowią zapłatę za usługę organizacji na rzecz jej członków (40 zł), i te podlegają opodatkowaniu VAT.
Ale jest też bardziej liberalne podejście niektórych sądów administracyjnych, dla których najistotniejszym kryterium jest to, czy świadczone usługi przez organizacje są realizacją celów statutowych oraz, w nawiązaniu do VI Dyrektywy UE (art.13 A ust.1 lit.), czy są prowadzone m.in. w interesie publicznym  (np. orzeczenie I SA/Łd 291/08 – Wyrok WSA w Łodzi).
„Cegiełki” – nieopodatkowana darowizna czy opodatkowana zapłata za usługę?
Przykład: Nasze Stowarzyszenie organizuje niedługo koncert. Na pokrycie części jego kosztów musimy sprzedawać bilety. Czy bilety te można potraktować jako tzw. cegiełki, czyli czy można je potraktować jako darowiznę na rzecz naszego Stowarzyszenia?
„Cegiełka”, zgodnie ze słownikiem jęz. polskiego, oznacza „niewielki wkład w coś”. Powszechnie uznaje się cegiełkę za rodzaj niewielkiej darowizny. Sprzedaż „cegiełek” (wartościowych) jest też jedną z form zbiórki publicznej (wymieniona w rozporządzeniu MSWiA z 2003 r., dotyczącym zbiórek publicznych) i ma na celu przede wszystkim zgromadzenie środków finansowych z przeznaczeniem na realizację celów statutowych.
Jeśli jednak w zamian za „cegiełkę” organizacja oferuje konkretną usługę (możliwość udziału w koncercie), to pojawia się pytanie: czy cegiełka jest nadal darowizną, czy zapłatą za bilet wstępu? I znów naczelnym problemem jest odpowiednia klasyfikacja świadczonej usługi według PKWiU. Jeśli usługa ta zostanie zaliczona do działań statutowych organizacji i będzie zakwalifikowana jako grupa 91 PKWiU, to podlega zwolnieniu z podatku VAT. Jeśli natomiast usługa ta uzyska inne zaklasyfikowanie, to będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT zgodnie z obowiązującymi stawkami.
 
Konsultacja: Rafał Styczyński
 
PODSTAWA PRAWNA:
Ustawa z dn. 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 534 z późn. zm.)

TERESA ZAGRODZKA – konsultantka ds. zarządzania finansami organizacji pozarządowych, współpracuje z trzecim sektorem od 1991 r.

Informacja pochodzi z portalu interenetowego dla organizacji pozarządowych, autor: Teresa Zagrodzka