VAT - kilka wyjaśnień o tym "trudnym" podatku

NA POCZĄTEK – ELEMENTARZ
Co to jest VAT?
VAT – z ang. Value Added Tax, to podatek od tzw. wartości dodanej, zwany potocznie podatkiem VAT. Co oznacza tu „wartość dodana”? Żeby to wyjaśnić, posłużmy się przykładem.
Przykład: Organizacja pozarządowa prowadzi szkołę dla uzdolnionych dzieci z domów dziecka. W ramach działalności gospodarczej organizacja prowadzi warsztat stolarski, w którym młodzież wytwarza oryginalne stoły i inne meble z drewna. Meble sprzedawane są w sklepie z artykułami regionalnymi. Szkoła kupuje materiały u dostawcy materiałów stolarskich, który zaopatruje się w dobrze wysuszone drewno w sprawdzonym tartaku. Gotowe meble odbiera od szkoły właściciel znanego już w okolicy sklepu z meblami regionalnymi, do którego zjeżdżają się klienci z całej okolicy.
W tym przykładzie łańcuch dostawców produktów i usług wygląda następująco:
Tartak ->Dostawca materiałów stolarskich ->Organizacja pozarządowa ->Właściciel sklepu ->Klient
Na każdym etapie w tych łańcuchu „dostawca produktu lub usługi” poprzez swoją pracę wytwarza swoją wartość dodaną:
• Tartak – ścina, suszy drewno i w efekcie dostarcza suche drewno – gotowy materiał do sklepu stolarskiego;
• Dostawca materiałów stolarskich – pośredniczy w sprzedaży drewna i innych materiałów stolarskich;
• Organizacja pozarządowa – wytwarza meble;
• Właściciel sklepu – sprzedaje meble;
• Klient – kupuje meble.
Tylko ostatni w tym łańcuchu – klient – nie wytwarza już żadnej wartości dodanej, gdyż jest ostatecznym odbiorcą produktu – w tym przykładzie mebli.
Każdy z uczestników tego łańcucha usług powinien zapłacić podatek tylko od „swojej wartości dodanej”, czyli włożonej przez siebie pracy. „Faktyczny” podatek do zapłacenia przez poszczególne ogniwa tego łańcucha to różnica powstająca w wyniku odjęcia od wartości VAT należnego wartości VAT naliczonego.
Co to jest VAT naliczony i VAT należny?
VAT naliczony – to podatek VAT związany z zakupem usługi czy produktu (został naliczony przez tego, od kogo kupujemy usługi czy produkty).
W naszym przykładzie, jeśli szkoła zakupi materiały stolarskie za 1000 zł netto, to otrzyma za ten zakup fakturę VAT, na której będzie widniał podatek VAT naliczony w kwocie 220 zł (22% od kwoty netto).
VAT należny – to podatek VAT, który dotyczy naszej sprzedaży usług czy produktów (podatek ten „należy się” urzędowi skarbowemu od nas).
W naszym przykładzie, jeśli uczniowie szkoły zrobią dwa piękne stoły i szkoła sprzeda je właścicielowi sklepu, to wystawi fakturę sprzedaży VAT na kwotę 1500 zł netto (w cenie po 750 zł netto za jeden stół) + 330 zł VAT (22%) należny.
Podatek VAT do zapłacenia do urzędu skarbowego = VAT należny – VAT naliczony
Szkoła zapłaciła w fakturze zakupu materiałów stolarskich podatek VAT w wysokości 220 zł (podatek VAT naliczony), a sama doliczyła do swojej faktury sprzedaży stołów podatek VAT w wysokości 330 zł (podatek VAT należny).W rezultacie szkoła musi odprowadzić podatek VAT do urzędu skarbowego w wysokości: 330 zł – 220 zł = 110 zł.W kolejnym etapie w naszym przykładzie właściciel sklepu sprzeda stoły w cenie 1098 zł za każdy: jest to cena brutto wraz z podatkiem VAT, który tu wynosi 198 zł (przy cenie 900 zł netto za jeden stół). Tak więc właściciel sklepu odprowadzi następujący podatek: Podatek VAT należny = 2 stoły *198 zł (podatek VAT od ceny 1 stołu) = 396 zł Podatek VAT naliczony (od faktury zakupu stołów od szkoły) = 330 zł. Podatek VAT, który właściciel sklepu musi odprowadzić do urzędu skarbowego: 396 zł – 330 zł = 66 zł.
KTO PŁACI VAT?
Zgodnie z ustawą o VAT (art. 5) opodatkowaniu podatkiem VAT podlega „odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju”. Brak jest zwolnienia podmiotowego dla organizacji pozarządowych, czyli oznacza to, że nie są one automatycznie zwolnione z płacenia VAT tylko z racji bycia organizacją pozarządową.
W przypadku organizacji odpłatność za usługi czy dostawę towarów występuje w ramach odpłatnej działalności statutowej i/lub działalności gospodarczej. W tych dwóch przypadkach należy rozpatrywać obowiązek opodatkowania VAT usług świadczonych przez organizację, czyli naliczenia podatku VAT należnego. Usługi świadczone przez organizację prowadzącą nieodpłatną działalność statutową z tego tytułu nie podlegają opodatkowaniu VAT. Należy zwrócić uwagę, że „odpłatność” nie oznacza wyłącznie faktycznego przepływu gotówki (pobrania zapłaty za usługę), ale wiąże się także np. z usługami barterowymi.
W przypadku działań organizacji opodatkowaniu VAT mogą też podlegać otrzymane dotacje czy darowizny, gdy mają one bezpośredni wpływ na cenę(kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez organizację (art. 29), pomniejszone o kwotę należnego podatku.
Obowiązek zapłacenia VAT może powstać, gdy organizacja świadczy odpłatne usługi /sprzedaje coś lub gdy otrzymana dotacja, darowizna ma bezpośredni wpływ na cenę tej usługi/sprzedaż. Trzeba przy tym pamiętać, że ustawa o VAT nie rozróżnia pojęcia działalności: statutowej odpłatnej, statutowej nieodpłatnej, gospodarczej. Tak więc organizacja może np. nie prowadzić działalności gospodarczej,  i może ją dotyczyć obowiązek  rozliczania VAT.
Do wartości 50 000 zł obrotów netto – bez VAT
Organizacje prowadzące działalność gospodarczą oraz organizacje prowadzące odpłatną działalność statutową, która nie mieści się w zwolnieniach, podlegają opodatkowaniu VAT, jeśli przekroczą wartość obrotu netto w wysokości 50 000 zł w skali roku.
Poniżej tej kwoty nie ma obowiązku płacenia VAT. Tak więc, jeśli organizacja w ramach odpłatnej działalności statutowej (lub działalności gospodarczej) np. sprzedaje kartki świąteczne, wyroby ceramiczne zrobione przez jej podopiecznych i osiąga ze sprzedaży roczne przychody łącznie mniejsze niż 50 000 zł, to od tej sprzedaży nie zapłaci VAT.
Również jeśli organizacja otrzymuje dotacje, w tym dotacje, które mają wpływ bezpośredni na obniżenie ceny jej usług, a ich wartość jest niższa niż 50 000 zł w skali roku, nie podlegają one opodatkowaniu VAT.

Konsultacja: Rafał Styczyński
PODSTAWA PRAWNA: Ustawa z dn. 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.)

TERESA ZAGRODZKA – konsultantka ds. zarządzania finansami organizacji pozarządowych, współpracuje z trzecim sektorem od 1991 r.

Informacja pochodzi z portalu organizacji pozarządowych www.ngo.pl, autor: Teresa Zagrodzka