rozmiar czcionki: A | A | A

Dolnośląskie produkty tradycyjne


Na Dolnym Śląsku działa bardzo wielu lokalnych producentów i przetwórców żywności tradycyjnej i regionalnej. Pieką chleby, wytwarzają wędliny, hodują ryby, przetwarzają mleko kozie i krowie na sery, robią przetwory owocowo-warzywne, uprawiają winorośl, której owoce przeznaczają na wino. Dla osiągnięcia lepszych wspólnych korzyści dolnośląscy producenci tworzą stowarzyszenia, klastry oraz grupy producenckie m. in. Dolnośląski Klaster Hodowców Ryb, Stowarzyszenie „Pstrąg Kłodzki”, "Wołowina Sudecka" sp. z o.o., Stowarzyszenie Serowarów Farmerskich i Zagrodowych, Klaster Produktu Lokalnego Doliny Baryczy i Wzgórz Trzebnickich a także Stowarzyszenie Winnic Dolnośląskich. Organizacje działają z korzyścią zarówno dla zrzeszonych producentów – pozwalają na podnoszenie kwalifikacji, doskonalenie produkcji, pozyskiwanie dodatkowych funduszy na działalność, jak i dla konsumentów – produkty są łatwiej dostępne na rynku, można je lepiej zidentyfikować,  odbywa się wiele imprez, promujących dany produkt np. Święto Sera i Wina we Wrocławiu, Święto Karpia Milickiego, Festiwal Pstrąga w Hrabstwie Kłodzkim.

Dodatkowo wielu producentów podejmuje starania, żeby tradycja wytwarzania danego produktu, przyrządzania potrawy została starannie udokumentowana i utrwalona poprzez wpis na listę produktów tradycyjnych.


Województwo Dolnośląskie promuje 52 produkty, wpisane na listę produktów tradycyjnych, a każdy z nich stanowi świadectwo zachowania ponad 25-letniej tradycji produkcji, jest elementem tożsamości społeczności lokalnej oraz należy do dziedzictwa kulturowego regionu z którego pochodzi. Rejestracja na liście produktów tradycyjnych daje możliwość zbudowania marki w oparciu o tożsamość regionu. Każde miejsce o bogatych walorach przyrodniczych, turystycznych bądź historycznych województwa dolnośląskiego może poszczycić się wyjątkowym produktem z nim związanym, dla niego charakterystycznym. Bory Dolnośląskie słyną z miodu wrzosowego z Borów Dolnośląskich, który zaraz po bryndzy i oscypku wpisany został do unijnego systemu ochrony nazw produktów regionalnych jako Chronione Oznaczenie Geograficzne, a także na krajową listę produktów tradycyjnych.

Znanym i docenianym tradycyjnym produktem z Dolnego Śląska jest również karp – król milickich stawów. W jego hodowli używa się wyłącznie naturalnych pasz zbożowych. Dzięki produkcji nastawionej na jakość, mięso karpia bogate jest w białko i sole mineralne, a przechowywanie ryby po odłowieniu w tzw. płuczce, pozbawia ją posmaku i zapachu mułu. Tradycja chowu i hodowli ryb na Dolnym Śląsku w okolicach Milicza trwa nieprzerwanie od ponad 800 lat. Obecnie na Stawach Milickich gospodaruje Spółka Akcyjna „Stawy Milickie”, która zajmuje się produkcją karpia milickiego i innych ryb słodkowodnych. Spółka działa na obszarze o unikatowych wartościach przyrodniczych – znajduje się tam rezerwat przyrody „Stawy Milickie”, obszar Natura 2000, Park Krajobrazowy Dolina Baryczy a dodatkowo jako jedyni w Polsce należą do sieci Living Lakes.

Ziemia Kłodzka jest nazywana „krainą pstrąga i lipienia” z racji licznego występowania tych gatunków ryb w krystalicznie czystych górskich rzekach i potokach Kotliny Kłodzkiej. Zimne, dobrze natlenione górskie rzeki zamieszkuje pstrąg potokowy i źródlany. W potokach złowić można również lipienie, węgorze, kiełbie, ślizy, minogi, karasie, głowacze, strzeble, olszanki, szczupaki, brzanki i okonie.  Od wielu lat prowadzona jest hodowla ryb w tym regionie, a pstrąg kłodzki smażony bądź wędzony to dania regionalne, znajdujące się na liście produktów tradycyjnych, serwowane w wielu kłodzkich restauracjach.

Kraina Wzgórz Trzebnickich słynie z licznych sadów, uprawy głównie jabłoni. Smakowite jabłka można skosztować bezpośrednio u sadowników lub również w postaci cydru. Jabłecznik trzebnicki (cydr) to lekki napój alkoholowy, który powstaje w wyniku procesu fermentacji naturalnego soku jabłkowego. Przepis na jabłecznik trzebnicki został przywieziony na tereny Dolnego Śląska z Wileńszczyzny, zaś proces i metoda wytwarzania nie uległy zmianie na przestrzeni co najmniej 80 lat. Tradycyjny jabłecznik trzebnicki sporządzany jest z dojrzałych, winnych jabłek, pochodzących z sadów położonych na Wzgórzach Trzebnickich. Do produkcji jabłecznika trzebnickiego wykorzystywane są jabłka takich odmian jak: idared, lobo, mekintosz, champion, reneta, cortland, jonatan. Jabłka słodkie są bogate w cukier, dzięki czemu napój nabiera alkoholowej mocy, jabłka kwaśnie nadają jabłecznikowi kwaskowatą nutkę, a jabłka słodko-gorzkie pozostawiają w jabłeczniku charakterystyczną goryczkę. Jabłecznik trzebnicki jest mieszaniną trzech rodzajów jabłek, a wszystkie elementy aromatyczne są zestawione tak, aby tworzyły harmonijną całość.


Dolny Śląsk słynie również z odradzających się tradycji winiarskich. Winnice Jaworek w Miękini, Winnica Świdnicka oraz Winnica Adoria w Zachowicach blisko Wrocławia zajmują się uprawą wielu szczepów winorośli, z których powstaje szlachetny trunek. Wina z Dolnego Śląska zdobywają uznanie wielu koneserów dobrego smaku, a niezwykłe winnice coraz częściej stanowią cel wycieczek enoturystycznych. Podążając szlakiem dolnośląskich winnic każdy enoturysta powinien zawitać do tej największej w Polsce – Winnic Jaworek położonych w Miękini w pobliżu Środy Śląskiej. Blisko 30-hektarowe uprawy w winnicach Lecha Jaworka wydają rocznie hektolitry szlachetnego napitku. Winnica jest plantacją doświadczalną, której celem jest dobór odmian sprawdzających się w naszym klimacie oraz dobór odpowiedniego systemu prowadzenia, rodzaju podkładki. Uprawianych jest tam prawie 40 odmian winnej latorośli. Butelkuje się m.in. rieslinga, pinot noir, pinot gris, chardonnay, cabernet sauvignon, ale też takie odmiany jak elbling czy auxerrois. Miłośnicy regionalnych potraw mogą próbować tradycyjnych potraw serwowanych w znajdującej się w pałacyku restauracji. Na zakończenie pobytu należy spróbować lokalnego wina. Oprócz win czerwonych i białych, wpisanych w 2007 roku na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako wino śląskie, w Winnicach Jaworek powstają również miody pitne wytwarzane na bazie soku winogronowego.


Samorząd Województwa Dolnośląskiego wspiera producentów produktów tradycyjnych i regionalnych między innymi poprzez organizację imprez targowo-wystawienniczych, które umożliwiają nawiązywanie kontaktów handlowych, zdobywanie nowych rynków zbytu, wymianę doświadczeń w środowisku branżowym, a także bezpośredni kontakt z konsumentem, pozwalający lepiej dostosować produkt do preferencji odbiorcy. Corocznie wydawany jest „katalog produktów tradycyjnych i regionalnych” oraz „kalendarz imprez kulinarnych Dolnego Śląska”, organizowane są imprezy świąteczne, w których bezpłatnie biorą udział Koła Gospodyń Wiejskich, prezentując tradycyjne świąteczne dania. Organizowany jest wojewódzki konkurs kulinarny „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów”. Wszystkie te działania zmierzają do promocji produktów regionalnych, tradycyjnych, tak żeby turyści i wielbiciele dobrego smaku mogli łatwo zidentyfikować i znaleźć na sklepowych półkach lub w restauracjach  produkty oraz potrawy, wytwarzane w tradycyjny sposób z lokalnie dostępnych surowców.