Projekt Animatorzy społeczni na rzecz osób niepełnosprawnych – aktywizacja środowiska na pograniczu powstał na bazie trzyletniej współpracy pomiędzy Wydziałem do Spraw Osób Niepełnosprawnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego i Międzynarodowym Instytutem Badań nad Kulturą i Edukacją Dolnośląskiej Szkoły Wyższej. Co roku wspólnie organizowaliśmy konferencje poruszające ważny problem społeczny – niewielkiego dostępu osób niepełnosprawnych do szkolnictwa wyższego i jego negatywnych skutków polegających na niezwykle niskim uczestnictwie w rynku pracy oraz niskim statusie społecznym i ekonomicznym. Spotkania te stały się platformą dyskusji między pracownikami edukacji, lokalnymi urzędnikami i instytucjami społeczeństwa obywatelskiego, a oprócz wymiany informacji i pomysłów, przyczyniły się także tworzenia różnych inicjatyw, takich jak powołanie stanowisk pełnomocnika rektora na kilku uczelniach wyższych we Wrocławiu i w regionie,  pierwsze uniwersyteckie kampanie informacyjne mające na celu zachęcenie do studiowania osób niepełnosprawnych oraz stworzenie nowoczesnych mechanizmów nacisku na administrację uczelni w celu przystosowania uczelni do potrzeb studentów niepełnosprawnych. Po konferencji w roku 2006 zaczęliśmy jednak odczuwać potrzebę zmiany naszej roli z inicjatorów dyskusji na aktorów społecznych podejmujących konkretne działania.
Podstawą naszych wysiłków była autentyczna troska o katastrofalną sytuację osób niepełnosprawnych w naszym regionie, ale także i ogólnie w Polsce. Obecnie osoby niepełnosprawne stanowią ponad 15% populacji regionu (dane te odzwierciedlają ogólną sytuację w Polsce). 46% osób niepełnosprawnych ukończyło szkołę podstawową, natomiast tylko 4,5% uzyskało wykształcenie wyższe w porównaniu z 13% wśród ogółu ludności. W latach 2006/2007 studenci niepełnosprawni stanowili jedynie 1,02% ogółu studentów w Polsce. Na Dolnym Śląsku sytuacja była podobna, a wskaźnik wyniósł 0,98%. Związek między niskim poziomem edukacji wśród osób niepełnosprawnych a brakiem ich uczestnictwa w rynku pracy jest uderzająco ewidentny – na Dolnym Śląsku aż 84,1% osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym jest nieaktywnych zawodowo. W całym kraju jak wynika ze „spisu” 83 % osób niepełnosprawnych funkcjonuje poza rynkiem pracy, podczas gdy w krajach UE wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wynosi około 40-50%. Następny krok jeśli chodzi o zależność między edukacją, aktywnością zawodową i statusem ekonomicznym jest również boleśnie oczywisty: Narodowy Spis Powszechny wykazał, że: co czwarta rodzina z osobami niepełnosprawnymi żyje w poczuciu zagrożenia biedą, 45% osób niepełnosprawnych, z powodu ubóstwa, nie wykupuje przepisanych recept, co trzecia osoba niepełnosprawna nie ma ciepłej wody, co czwarta ma ogrzewanie np. węglowe, wymagające dużego wysiłku fizycznego, co trzecie gospodarstwo nie ma pralki, w 16% gospodarstw domowych nie ma wanny i umywalki, co trzecia z rodzin nie ma telefonu stacjonarnego, 90% rodzin z osobą niepełnosprawną nie ma komputera, 95% rodzin nie ma dostępu do Internetu, 80% osób niepełnosprawnych nie ma telefonu komórkowego. Skala społecznego problemu, który odzwierciedlają te liczby, staje się jeszcze bardziej przerażająca, gdy pomnożymy owe liczby i wskaźniki włączywszy w statystyki członków rodzin osób niepełnosprawnych, których bezpośrednio dotykają negatywne skutki społeczno-ekonomiczne związane z niepełnosprawnością ich ukochanych. W dodatku proces starzenia się populacji także czyni coraz bardziej prawdopodobnym, że wielu z nas w pewnym momencie może potrzebować ułatwień i programów podobnych do tych, które mają służyć ludziom niepełnosprawnym.
U podstaw projektu Animatorzy leży przekonanie, że dostęp do edukacji i nauki są zasadniczymi warunkami integracji społecznej ludzi niepełnosprawnych oraz osiągnięcia przez nich równości społecznej. Gdy niepełnosprawni będą lepiej wykształceni, będą mieli większe szanse uzyskać zawód oraz pracę. To z kolei pozwoli im wziąć udział ekonomicznej grze społeczeństwa i tym samym zwiększyć swój statut jako grupy społecznej, jak również szanse na to, że ich potrzeby i priorytety znajdą reprezentację i zostaną uwzględnione w polityce rządowej. Jesteśmy ponadto przekonani, że kierując wiedzę do konkretnych ludzi w konkretnych warunkach lokalnych, dostarczamy im narzędzi, które mogą posłużyć im do samodzielnej zmiany swojej sytuacji oraz sytuacji własnej społeczności – wzmocnienie poprzez wiedzę może, naszym zdaniem, doprowadzić do pozytywnej zmiany społecznej.
Choć założenia te przedstawiają trudną do osiągnięcia wizję przyszłości, nasz projekt był bardzo skromny w swych bezpośrednich zamierzeniach i skali. Wybraliśmy grupę dwudziestu młodych ludzi, którzy pochodzą z 15 powiatów Dolnego Śląska, składających się na strefę przygraniczną objętą programem Interreg IIIA. Wśród kryteriów wyboru znalazły się wiek (18-30 lat), miejsce zamieszkania (strefa przygraniczna objęta Interreg IIIA), zdolności przywódcze, rekomendacje nauczycieli i opiekunów, zainteresowania i/lub doświadczenie w pracy na rzecz poprawy szans edukacyjnych ludzi niepełnosprawnych, gotowość pełnego uczestnictwa w szkoleniach i działaniach oraz chęć wypełnienia wszystkich zadań i wymogów wynikających z projektu. Specjalnie zachęcane do składania swych kandydatur były osoby niepełnosprawne. Informacje o naborze, trwającym od października do grudnia 2007, były zamieszczone w Internecie i mediach, a instytucje edukacyjne i ośrodki pozarządowe z terenu objętego programem Interreg IIIA zostały powiadomione listownie.
Po zakończeniu rekrutacji, młodzi ludzie rozpoczęli swą drogę do zostania animatorami – rzeczywistymi aktorami projektu, podmiotami i przedmiotami wszystkich naszych działań. Celem projektu była pomoc wybranej grupie osób, by stali się społecznymi liderami aktywnie działającymi na rzecz polepszenia życia osób niepełnosprawnych zamieszkujących w ich społecznościach. Podstawowym warunkiem umocnienia tego zaangażowania, było naszym zdaniem bezpośrednie doświadczenie, realny kontakt z niepełnosprawnymi, którzy żyją blisko nich i są ignorowani w codziennym życiu wspólnoty. Założeniem przyświecającym metodologicznej orientacji projektu było spojrzenie na ludzi niepełnosprawnych jako na odrębną kulturowo i społecznie grupę, której unikalność określana jest poprzez procesy społecznego wykluczenia przez większość. Antropologia kulturowa jest dyscypliną, która tradycyjnie bada grupy kulturowo odmienne od naszej i dlatego wybraliśmy podstawowe paradygmaty oraz metodologię tej dyscypliny, aby wyposażyć animatorów w umiejętność prowadzenia jakościowych badań terenowych, którą mieli następnie wykorzystać do poznania kultury i życia osób niepełnosprawnych w ich społecznościach. Na podstawie tych badań terenowych, w trakcie których poznawali i wskazywali kwestie kluczowe dla ludzi poznanych w ramach lokalnych poszukiwań, zadaniem animatorów było sformułowanie pomysłów projektów, które miały polepszyć jakość życia osób niepełnosprawnych w ich społecznościach.
Animatorzy wzięli udział w trzech trzydniowych sesjach szkoleniowych przeprowadzonych w jednym z hotelów w Szklarskiej Porębie w Karkonoszach. Szkolenia nie miały na celu nauczyć animatorów tego, co mają robić, ale zainicjować ich własny proces uczenia się, który pozwoliłby lepiej dostrzegać realne potrzeby lokalnej społeczności osób niepełnoprawnych. Treść szkoleń można podzielić na trzy obszary zagadnień: 1) celem dwu seminariów i kilku pokazów filmowych było dostarczenie uczestnikom szkolenia wiedzy o pewnych faktach i informacjach koniecznych dla zrozumienia sytuacji osób niepełnosprawnych w regionie i w całym kraju (obejmowało to wykłady na temat sytuacji niepełnoprawnych i społecznych problemów tej grupy, informacje o istniejących państwowych programach pomocowych, a także o prawach ludzi niepełnosprawnych); 2) dwa formalne seminaria poświęcone zostały omówieniu programów i środków dostępnych dla ludzi niepełnosprawnych w Polsce i na Dolnym Śląsku (ujęto m.in. programy PFRON, Program Operacyjny Kapitał Ludzki (2007-2013) w ramach UE, oraz Programu Młodzież Rady Europy; 3) najważniejsza część szkolenia była poświęcona seminariom i indywidualnym konsultacjom, których celem było uczynienie z młodych ludzi refleksywnych badaczy własnych wspólnot oraz wspomożenie ich w rozwijaniu projektów na rzecz polepszenia lokalnych warunków ludzi niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości edukacji i nauki.

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG III A Wolny Kraj Związkowy Saksonia – Rzeczpospolita Polska (Województwo Dolnośląskie) oraz ze środków budżetu Województwa Dolnośląskiego